مالیات حقوق و نحوه محاسبه آن

مالیات حقوق چیست ؟آیا تمام اشخاص مشمول مالیات حقوق هستند  ؟ نحوه محاسبه مالیات حقوق  چگونه است ؟ چکار کنیم تا به موقع فهرست مالیات حقوق را ارسال کنیم تا جریمه نشویم ؟ چگونه میتوان  استراداد صورت داد؟ مهم ترین باید ها و نباید های منبعی به نام مالیات بر درآمد حقوق چیست ؟

زمانی که مقاله مالیات بر درآمد حقوق  را مطالعه میکنید احتمالا یا حسابدار هستيد که ابتدا کار مالی قرار دارید  یا سرپرست و مدیر مالی یه مجموعه هستید  و یا علاقه مند به حوزه حسابداری و مالیات و یا حتی کسی که دغدغه مالیاتی دارد و به دنبال پاسخ سوالات مطرح شده است.

یکی از مهم ترین موضوعاتی که واحد مالی مجموعه های مختلف  و یا کارفرما کسب و کار و در کل تمام پرداخت کنندگان حقوق با آن درگیر هستند   موضوع مالیات بر درآمد حقوق  است.

همانطور که در قانون مالیات مستقیم  به آن اشاره شد ” اشخاص مشمول پرداخت مالیات در ایران به پنج گروه تقسیم می شوند که در ماده یک قانون مالیات مستقیم به آن اشاره شده است می توان به طور عامیانه بند دو و بند پنج از ماده یک  قانون مالیات مستقیم را گره زد به منبع مالیات بر درآمد حقوق البته منبع مالیات بر درآمد حقوق یک نوع مالیات مستقیم است

که به واسطه پرداخت کننده حقوق وصول و به حساب سازمان امور مالیاتی که زیر نظر وزارت اقتصاد و دارایی هست  پرداخت می گردد . به طور کلی و اجمالی مالیات مستقیم در ایران به دو گروه اصلی طبقه بندی می شود که یکی از آن گروه ها مالیات بر درآمد است .

مالیات بر درآمد همانطور که از اسمش پیداست از محل درآمد و سود اشخاص وصول می گردد در نتیجه هر چه درآمد شخص بیشتر باشد مالیات پرداختی وی نیز بیشتر خواهد بود .

یکی از منابع مالیات بر درآمد منبع حقوق است که فصل سوم از باب سوم قانون مالیات مستقیم را  در بر میگیرد از ماده ۸۲ الی ۹۲

شاید سوالی که ذهن خواننده این مقاله ایجاد گردد این است چرا مالیات حقوق در زمره مالیات های مستقیم قرار می گیرد ؟

می توان این طور بیان کرد پرداخت کننده مالیات بردرآمد حقوق شخص حقوق بگیر (کارمند )است اما وظیفه کسر این مالیات از حقوق کارمند و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی بر عهده پرداخت کننده حقوق (کارفرما) است که در راستای ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم فهرست آن را تا پایان ماه بعد به سازمان امور مالیاتی ارسال و مالیات مذکور را پرداخت نمایند پس میتوان گفت مالیات بر درآمد حقوق یک نوع مالیات مستقیم تکلیفی است .

مالیات تکلیفی در ایران به دو صورت تقویم و محاسبه میشود .

۱ : علی الحساب :مثل مالیات اجاره املاک  که در قانون مالیات مستقیم  به تبصره ۹ ماده ۵۳ اصابت میکند و امثال آن …

۲ : قطعی یا نهایی : مثل مالیات بر درآمد حقوق ک در قانون مالیات مستقیم  به ماده ۸۶ قانون اصابت میکند و امثال آن ….

پس از مطالعه این مقاله شما فردی هستید که نسبت به منبعی به نام مالیات حقوق آگاهی کاملی را به دست آورده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحه “آموزش مالیات” ما مراجعه کنید.

۱ – درآمد مشمول مالیات حقوق چیست ؟

در ابتدا میتوان خلاصه بیان کرد اشخاص حقیقی درآمد های متفاوتی دارند

یکی ازمنابع  درآمدی  که اشخاص حقیقی به دست می آورند در قبال تسلیم نیرو کار است ما این درآمد را  برمبنا مالیات بر درآمد حقوق شناسایی میکنیم و مشمول  فصل مالیات بر درآمد حقوق می کنیم .

یکی دیگر از منابع درآمدی  که اشخاص حقیقی دارند درآمد ناشی از سرمایه است مثل سود سپرده مثل سهام

و شاید یکی دیگر از منابع درآمدی که اشخاص حقیقی دارند درآمد ناشی از سرمایه و تسلیم نیرو کار است که به آن میتوان گفت مشاغل یعنی هم از سرمایه و هم از تسلیم نیرو کار

حال میتوان به اصلی ترین و مبنایی ترین ماده فصل مالیات بر درآمد حقوق اشاره کرد :

ماده ۸۲ قانون مالیات مستقیم  بیان دارد « درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر <<اعم از حقیقی یا حقوقی >>در قبال تسلیم نیرو کار خود بابت اشتغال در ایران بر حسب مدت یا کار انجام شده بطور نقد یا غیر نقد تحصیل کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است» نکته قابل توجه در ماده ۸۲ قانون مالیات مستقیم میتواند این باشد که شخص حقوق بگیر (کارمند )فقط می تواند حقیقی باشد اما در مقابل آن شخص پرداخت کننده حقوق (کارفرما ) طبق قانون  مالیات مستقیم می تواند حقیقی یا حقوقی باشد .

تحلیل دیگری  که میتوان در مورد سطر ماده ۸۲ بیان کرد در باب اشتغال در ایران است  به نظر می رسد هدف از تصریح به این ویژگی حضور پرداخت کننده حقوق در ایران ضرورتی ندارد. بر این اساس در مواردی که پرداخت کننده حقوق از اشخاص مقیم خارج از کشور نیز باشد به دلیل اینکه تسلیم نیرو کار در ایران انجام شده است مشمول مالیات بر درآمد حقوق می باشد .

در مورد تسلیم نیرو کار هم میتوان آن را به صورت کارمزدی و هم میتوان ساعتی در نظر گرفت : به صورت کارمزدی میتواند پروژه ای باشد و ساعتی طبق قانون کار باشد .

در تشریح ماده ۸۲ قانون مالیات مستقیم تبصره ذیل آن هم بیان دارد درآمد حقوقی که در مدت ماموریت خارج از کشور (از طرف جمهوری اسلامی ایران یا اشخاص مقیم ایران ) از منابع ایرانی عاید شخص حقیقی می شود مشمول مالیات  بر درآمد حقوق می باشد.

در مورد تبصره ماده ۸۲ قانون مالیات مستقیم  میتوان بیان روشن تری داشت چون اساس رابطه استخدامی در ایران شکل گرفته است و مستخدم در راستای انجام تعهدات استخدامی مذکور اقدام به تسلیم نیرو کار در خارج از ایران نموده است لذا شمول مالیات بر درآمد حقوق نسبت به آن قابل توجیح به نظر میرسد .

برای بیان بهتر می توان مثالی مطرح کرد : شرکت ایرانی دو پرسنل خود را برای شناخت بهتر و آموزش دستگاه های موجود در کارخانه به کشور آلمان میفرستد حال چون این دو نفر از محل کارفرما ایرانی حقوق دریافت میکنند مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق هستند .

۲ –  موارد درآمد مشمول مالیات حقوق

در ماده ۸۳ قانون مالیات مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق رابه طور کل اما به صورت ابهام توضیح داده است «شامل حقوق به صورت مقرری یا مزد و یا حقوق اصلی و مزایا مربوط به شغل اعم از مستمر و یا  غیر مستمر قبل از وضع کسور و پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون

با وجود این ماده اما  با این حال همیشه اختلافاتی بین سازمان امور مالیاتی و مودی ها وجود دارد یکی از این اختلافات معنی مزایا مربوط به شغل است زیرا به طور کلی در این ماده تعریفی از مزایا مربوط به شغل ارائه نشده است و مشخص نیست چه مرجعی مصادیق آن را تعیین میکند همین ابهام منجر شده است که مزایایی تحت عنوان مهدکودک -یارانه غذا- ایاب و ذهاب -بن کالاو … که توسط کارفرما به پرسنل

پرداخت میگردد از نظر سازمان امور مالیاتی به عنوان مزایا شغل در نظر گرفته شود چرا که طبق نظریه  سازمان پرداخت این قبیل وجوهات از طریق کارفرما صرفا به دلیل رابطه شغلی بوده و به کارکنان مربوطه پرداخت می شود که در صورت قطع ارتباط شغلی مبالغ مذکور به هیچ وجه پرداخت نمی گردد در حالی که از نظر هیت عمومی دیوان عدالت اداری خدمات تسهیلات رفاهی مذکور مزایای مربوط به شاغل است و مشمول مالیات نخواهد بود .

اما با همه اختلافات در احکام مالیاتی قانون بودجه سال ۱۴۰۱ مصوب ۲۵/۱۲/۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی درجز ۵  بند الف تبصره ۱۲ این احکام درآمد مشمول مالیات حقوق را شامل مجموع مندرج در احکام کارگزینی حق شغل حق شاغل فوق العاده مدیریت و فوق العاده مستمر و غیر مستمر و سایر پرداختی ها و کارانه به استثنا عیدی پایان سال شمرده است .

پس از کشمکش های فراوان دیوان عدالت اداری مورخ ۲۹/۰۶/۱۴۰۱مشمولیت مالیاتی مزایا رفاهی را باطل اعلام کرد .

همچنین سازمان امور مالیاتی  در آخرین اظهارنظر خود که در سال  ۱۴۰۱است کمک هزینه مهدکودک – یارانه غذا – هزینه ایاب و ذهاب – کمک هزینه ورزشی – هزینه مسکن که معادل حق مسکن و تلفن همراه را جز موارد مشمول مالیات حقوق ۱۴۰۱ محسوب خارج کرد .

لذا با توجه به این که مطابق ماده ۲۱۹ قانون مالیات مستقیم نهاد های اجرایی مانند هیئت وزیران و سازمان امور مالیاتی و ..  صلاحیت وضع مقررات  را  دارند پس آخرین اظهار نظر سازمان امور مالیاتی لازم الاجرا است مگر آنکه مفاد آن طبق نظر دستگاه های ناظر مانند هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مغایر قانون تشخیص داده شود .

ولی با همه این ها همچنان ابهام باقی است و آخرین پیشنهاد شاید این باشد با کارفرما خود در میان هر چه تصویب شد مکتوب کنید و عمل کنید اگر معاف عمل میکنید مسیولیت برگشت و جریمه احتمالی بر عهده کارفرماست و اگر مشمول عمل میکنید جواب کارگران …..

برای خرید پکیج آموزشی مالیات بر درآمد حقوق با تدریس استاد احمد غفارزاده اینجا کلیک کنید.

در ادامه به درآمد غیر نقد مشمول مالیات حقوق و نحوه تقویم و محاسبه آن می پردازیم :

طبق تبصره ماده ۸۳

الف: مسکن با اثاثه ۲۵ درصد و بدون اثاثه ۲۰ درصد حقوق و مزایا مستمر نقدی <به استثنا مزایا نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ این قانون >

ب: اتومبیل اختصاصی با راننده معادل ۱۰ درصد و بدون راننده معادل ۵ درصد حقوق و مزایا مستمر نقدی < به استثنا مزایا نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ این قانون >

ج : سایر مزایا  غیر نقد معادل بهای تمام شده برای پرداخت کننده حقوق .

با یک مثال تبصره بالا را بهتر تشریح میکنیم

آقای امین در سال ۱۴۰۱ مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال حقوق و مزایا نقدی مستمر و مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال حقوق و مزایا نقدی غیر مستمر دریافت نموده است در صورتی که وی از مسکن بدون اثاثه استفاده نموده باشد میزان

غیر نقد وی از این حیث را محاسبه نمایید ؟

پاسخ : همینطور که اشاره شد در بالا مطابق بند الف ماده ۸۳ این قانون

مسکن با اثاثه ۲۵ درصد و بدون اثاثه ۲۰ درصد از حقوق و مزایا مستمر نقدی

به استثنا مزایا نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ این قانون

۰۰۰/۰۰۰/۱۰۰=۲۰%*۰۰۰/۰۰۰/۵۰۰

چند نکته مهم که میتوان در راستای ماده ۸۳ این قانون اشاره کرد به کلماتی مثل قبل وضع کسور و یا بعد از وضع معافیت های مقرر و یا مستمر یا غیر مستمر است که سعی می شود  توضیحاتی در این مورد ارائه شود :

قبل از وضع کسور : مثل حق بیمه – مساعده – اقساط

این ها رانباید از درآمد مشمول مالیات حقوق  کسر کرد البته در مورد حق بیمه در راستای ماده ۱۳۷ قانون مالیات مستقیم  بخشنامه ای از سازمان امور مالیات  است  که معاونت حقوقی و فنی مالیاتی آن را در تیر ماه ۱۴۰۱ انتشار داده که به آن اشاره میشود :

در این بخشنامه در خصوص ابهام مطرح شده که حق بیمه بوده  اعلام نظر شده : مطابق ماده ۱۳۷ قانون مالیات مستقیم اصلاحی سال۹۴ حق بیمه هر شخص حقیقی به موسسات بیمه ایرانی بابت انواع بیمه های عمر و زندگی و بیمه های درمانی از درآمد مشمول مالیات مودی کسر  میشود .

در مورد بیمه عمر و زندگی که کار فرما به طور کلی تمام پرسنل را  بیمه کرده از درآمد مشمول مالیات کسر میگردد .

و در مورد حق بیمه درمانی کل ۷ درصد قابل کسر از درآمد مشمول مالیات است .

در مورد وضع معافیت های مذکور : میتوان به ماده ۹۱ قانون مالیات مستقیم اشاره کرد .

در مورد مزایا مستمر : مزایا مستمر بیشتر ۱۲ ماه  از سال پرداخت میشود مثل حقوق پایه البته مزایا مستمر هم میتواند به صورت نقد یا غیر نقد هم باشد.

و در مورد مزایا غیر مستمر :کمتر از  ۱۲ ماه از  سال پرداخت میشود چون امکان دارد یک ماه  پرداخت شود و چند ماه خیر

مثل اضافه کاری و یا پاداش در این مورد هم میتواند به صورت نقد یا غیر نقد  باشد .

۳ – میزان و انواع معافیت در مالیات بر درآمد حقوق

هر چند در برهه هایی از زمان قانون مالیات مستقیم راسا میزان مشخص از درآمد سالانه را معاف از مالیات اعلام نموده است مثلا به موجب ماده ۸۴قانون مالیات مستقیم مصوب سوم اسفند ماه ۱۳۶۶ تامیزان هفتصد و بیست هزار ریال درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع از پرداخت معاف دانسته است .

اما نهایتا و پس از تغییرات متعدد در نحوه محاسبه این معافیت در حال حاضر به موجب ماده۸۴ قانون مالیات مستقیم اصلاحی سال ۳۱/۰۴/۱۳۹۴ میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یاچند منبع هر ساله در قانون بودجه سنواتی  مشخص میشود همچنین در برخی از دوره ها بین میزان معافیت مالیاتی اقسام حقوق بگیر <کارگران مشمول قانون کار و حقوق بگیران از محل اعتبارات دولتی> تفاوت وجود داشته است .

مثلا مطابق تبصره ماده ۸۴ اصلاحی سال ۱۳۶۶ میزان معافیت موضوع این ماده در مورد کارکنان که حقوق آن ها توسط وزارتخانه و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و یا از محل اعتبارات دولتی پرداخت میگردید در صورت داشتن افراد تحت تکفل به هشتصدو چهل هزار ریال افزایش می یافت .

حال با این توضیحات همینطور که بیان شد سقف معافیت مالیات حقوق در احکام مالیاتی بودجه سال ۱۴۰۱ برای پرسنل چه دولتی و چه خصوصی ۶۷۲.۰۰۰.۰۰۰ میلیون ریال به طور سالانه اعلام شد .

و مازاد آن برابر جدول ارائه شده در بند الف تبصره ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور مشول نرخ های مصوب است که سعی میشود در این مقاله  به آنها  اشاره شود .

اما معافیت موجود در قانون سنواتی بودجه تنها معافیت مالیات بر درآمد حقوق نیست بلکه معافیت های دیگری هم قانون گذار به شخص حقیقی حقوق بگیردر قانون مالیات مستقیم  اعطا کرده است .

در ادامه انواع معافیت های حقوق را در یک نگاه می پردازیم

در ماده ۹۱ قانون مالیات مستقیم اصلاحی ۳۱/۰۴/۱۳۹۴

انواع از درآمد های حقوق را از پرداخت مالیات معاف دانسته است :

بند ۱ تا ۴ این ماده اشاره دارد به روسا و اعضا ماموریت های سیاسی خارجی در ایران و هیات های نمایندگی فوق  العاده دول خارجی و اعضا ماموریت های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارمندان موسسات فرهنگی دول خارجی و کارشناسان خارجی که با موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران از محل کمک های بلاعوض فنی و اقتصادی و علمی و فرهنگی دول خارجی و یا موسسات بین الملی به ایران اعزام می شوند

و کارمندان محلی سفارتخانه ها و کنسولگری ها و نمایندگی های دولتی جمهوری اسلامی ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت جمهوری اسلامی در صورتی که دارای تابعت دولت جمهوری اسلامی ایران نباشد معاف هستند البته نکته مهم این بند ها این است که بشرط معامله متقابل باشد .

بند ۵ : حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده .

بند ۶ : هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل

در توضیحات بند۶ میتوان گفت مبلغ دریافتی با این نوع سرفصل از درآمد مشمول مالیات حقوق  پرسنل معاف است و برای کارفرما هزینه های قابل قبول البته طبق اسناد و مدارک معتبر و  در راستای ماده ۱۴۷ قانون مالیات مستقیم و در حدود متعارف که میتوان اشاره کرد برای ماموریت های خارج از ایران بخشنامه سازمان امور مالیاتی صادر کرده است که سقف هزینه های قابل قبول را  درآن پیش بینی  کرده است .

بند ۸ : مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و خانه های ارزان قیمت سازمانی

البته میتوان اشاره کرد معافیت این مسکن ها به ارزان بودن و موجودیت آن در محل کارگاه است اما اگر این شروط را نداشته باشد در راستای بند الف تبصره ماده ۸۳ قرار میگیرد .

بند ۹ : وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه

بند ۱۰: عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعا معادل یک دوازدهم میزان معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات مستقیم

در مورد این بند پاداش فقط آخر سال اشاره شده مثلا اگر پاداش در طی سال باشد مشمول محسوب میشود .

بند ۱۱ : خانه های سازمانی

بند ۱۲: وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه پرداخت میکند .

بند ۱۳ : مزایا غیر نقد پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت ماده ۸۴

در مورد این بند هم میتوان اشاره کرد تا دو دوازدهم معاف است و مابقی به بهای تمام شده پرداخت کننده حقوق طبق بند ج تبصره ماده ۸۳ تقویم و محاسبه میشود .

بند ۱۴ : درآمد حقوق پرسنل نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی و مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان

در مورد این بند میتوان خانواده شاهد یعنی فرزندان و همسر و پدر و مادر و رزمندگان که حداقل ۱۲ ماه حضور در جبهه داشتند هم اضافه کرد .

و در قانون جهش تولید دانش بنیان که  در تاریخ ۳۱/۰۲/۱۴۰۱ ابلاغ شده است کارکنان شاغل در پارک ۱۰۰ درصد معافیت داده شده است .

و درقانون حمایت از حقوق معلولان مصوب ۲۰/۱۲/۱۳۹۶

ماده  ۲۵: پنجاه درصد حقوق و مزایا یا دستمزد مشمول مالیات یکی از اولیا افراد دارای معلولیت خیلی شدید و شدید از پرداخت مالیات معاف است .

۴ – نرخ مالیات بر درآمد حقوق

میزان نرخ مالیات بر درآمد حقوق در  بازده های زمانی مختلف دستخوش تغییرات گوناگونی شده است به صورت کلی مطابق ماده۸۵ قانون مالیات مستقیم نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیر دولتی مازاد بر مبلغ مذکور در ماده ۸۴ قانون مالیات مستقیم و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد و نسبت به مازاد آن بیست درصد است .

با این وجود در راستای تحقق هر چه بیشتر عدالت مالیاتی نرخ های مالیاتی در قوانین بودجه سالانه به صورت تصاعدی پیش بینی شده است .

در سال ۱۴۰۱ به موجب بند الف تبصره ۱۲ قانون بودجه نرخ مالیات بر کل درآمد کارکنان دولتی و غیر دولتی

الف : نسبت به مازاد ششصدو هفتادو دو میلیون۶۷۲.۰۰۰.۰۰۰  ریال               تا یک میلیارد و هشتصد میلیون۱.۸۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال  ده درصد ۱۰%

ب :نسبت به مازاد یک میلیاردو هشتصد میلیون ۱.۸۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال                 تا سه میلیارد۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال پانزده درصد ۱۵%

ج :نسبت به مازاد سه میلیارد ۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ریال تا چهار میلیاردو دویست میلیون ۴.۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰ریال بیست درصد ۲۰%

د: نسبت به مازاد چهار میلیارد و دویست میلیون ریال به بالا سی درصد ۳۰%

نرخ تبصره ۱ و تبصره ۲ ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم

کلیه پرداخت های نقدی و غیر نقدی اعم از مستمر و غیر مستمر از جمله حق التدریس حق الزحمه ” ساعتی حق نظارت و پاداش شوراهای حل اختلاف که توسط پرداخت کننده غیر اصلی حقوق انجام میشود پس از کسر معافیت مقرر در قانون مالیات مستقیم و سایر قوانین به استثنا ماده ۸۴ به نرخ مقرر در جز ۵ بند الف تبصره ۱۲ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور مشمول مالیات می باشد .

حق التحقیق حق پژوهش و قرارداد های پژوهشی و تحقیقاتی دارای شرایط صدر تبصره ۲ ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم به نرخ مقرر در قسمت اخیر تبصره مذکور به نرخ ۵درصد مشمول مالیات است .

۵– اشخاص مشمول مالیات بردرآمد حقوق

در ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم بیان دارد هر پرداخت کننده حقوق حال شخص حقیقی باشد یا حقوقی هنگام هر پرداخت یا تخصیص مکلف است مالیات متعلق را طبق مقررات ماده ۸۵ این قانون  محاسبه و پرداخت کنند .

نکته ای که قابل تامل است همانطور که در مالیات شرط تعلق نسبت به یک درآمد تحقق درآمد است اما در مورد موضوع خاص مالیات بر درآمد حقوق طبق ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم پرداخت یا تخصیص حقوق باعث تعلق مالیات میشود بنابراین حتی اگر سند حقوق صادر شود ولو پرداختی نیز صورت نگیرد مصداق تخصیص حقوق بوده و مشمول مالیات حقوق خواهد بود .

به نظر میرسد یک بد رفتاری قانونی است چون اگر واقعا کارفرما توان پرداخت حقوق را نداشته باشد چگونه میتواند مالیات حقوق آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند .

نکته دیگر این که چنان چه تخصیص یا پرداخت حقوق و مزایا حقوق بگیران

اعم از حقوق اتباع ایرانی یا خارجی به صورت ارزی باشد با توجه به چند نرخی بودن ارز در وضعیت کنونی نرخ تسعیر ارز برای محاسبه مالیات حقوق فارغ از منشا تامین ارز دولتی یا  آزاد محاسبه شده و می بایست براساس نرخ آزاد ارز در تاریخ تخصیص یا پرداخت – مانند نرخ اعلامی در سامانه سنا – حسب مورد تعیین گردد .

لذا در حالت فوق از آنجا که لازم است درآمد محقق را به عنوان درآمد مشمول مالیات تعیین نمود لذا صرف نظر از این که منشا تامین ارز دولتی و یا آزاد بوده است با توجه به امکان فروش ارز دریافتی توسط حقوق بگیر در بازار آزاد در حقیقت نرخ آزاد ارز درآمد محقق حقوق بگیر را مشخص میکند .

در ادامه در راستای تبصره ۱ ماده ۸۶ الحاقی ۲۷/۰۴/۱۳۹۶

در مورد پرداخت های که از طرف غیر پرداخت کننده اصلی حقوق به اشخاص حقیقی به عمل می آید پرداخت کننده مکلف است هنگام هر پرداخت مالیات متعلق را بدون احتساب معافیت ماده ۸۴ محاسبه و پرداخت کنند .

راه های شناسایی مختلفی برای اشخاص تبصره یک ماده ۸۶ وجود دارد یکی از آن ها باید قرارداد استخدامی داشته باشد و مندرج شده باشد به صورت غیر اصلی و شرط دیگر آن که در جای دیگر یا شرکتی دیگر به صورت پرسنل اصلی ثبت شده باشد .

تبصره ۲ ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم الحاقی ۲۷/۰۴/۱۳۹۶

پرداخت های دانشگاه ها و مراکز و موسسات آموزشی عالی و پژوهشی دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزاتخانه های علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سایر موسسات آموزشی و پژوهشی قانونی دارای مجوز رسمی از وزارتین فوق الذکر می باشد به اشخاص حقیقی اعم از کارکنان و غیر کارکنان خود در قالب حق التدریس و حق التحقیق و حق پژوهش و قرارداد های پژوهشی و تحقیقاتی خواهد بود .

۶ – مهلت تسلیم مالیات بر درآمد حقوق

همانطور که در سطر ماده ۸۶ اشاره شده است پرداخت کننده حقوق مکلف است طبق مقررات قانون مالیات مستقیم مالیات متعلق را محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد پرداخت کنند .

البته در مورد تبصره ۱ ماده ۸۶ که از طرف غیر پرداخت کننده اصلی حقوق پرداخت هایی به اشخاص حقیقی به عمل می آید آن جا هم پرداخت کننده حقوق مکلف است مالیات متعلق را حداکثر تا پایان ماه بعد تسلیم دهد .

در مورد تبصره ۲ ماده ۸۶ بابت پرداخت های دانشگاه ها و حق التدریس و حق التحقیق حق پژوهش و قرارداد های پژوهشی و تحقیقاتی هم پرداخت کننده مکلف است تا پایان ماه بعد تسلیم دهد .

در مورد ماده ۸۸ قانون مالیات مستقیم اصلاحی ۳۱/۰۴/۱۳۹۴

دریافت کننده حقوق مکلف است تا پایان ماه بعد از تاریخ دریافت حقوق مالیات متعلق را تسلیم کند .

۷ – شیوه پرداخت مالیات بر درآمد حقوق

پرداخت مالیات بر درآمد حقوق به شکل تکلیفی و از طریق پرداخت کنندگان حقوق پیش بینی شده است این شیوه علاوه بر تسریع در وصول مالیات دارای مزایایی من جمله نامرئی بودن و امنیت و سهولت و صرفه جویی و همچنین تنظیم فشار مالیاتی است . در این روش پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مکلفند مالیات متعلق را طبق قانون مقررات ماده   ۸۵این قانون محاسبه و کسر و به همراه نام و نشانی دریافت کنندگان حقوق و میزان آن تا پایان ماه بعد به اداره امور مالیاتی محل پرداخت نمایند .

تنها استثنا از پرداخت مالیات به شیوه تکلیفی در مواردی است که اشخاص مقیم خارج که در ایران شعبه و نمایندگی ندارند حقوق دریافت شود . دراین حالت دریافت کنندگان حقوق مکلفند تا پایان ماه بعد از تاریخ دریافت حقوق مالیات متعلق را طبق قانون به اداره امور مالیاتی محل سکونت پرداخت کند

نکته قابل توجه این که به منظور تسهیل در دریافت اطلاعات مالیات بر درآمد حقوق و جلب رضایت مودیان مالیاتی و کاهش هزینه ها و صرفه جویی در زمان سازمان امور مالیاتی اقدام به طراحی و پیاده سازی سیستم میکانیزه مالیات بر درآمد حقوق نموده است که در این سیستم اطلاعات پرداخت کنندگان حقوق و دریافت کنندگان حقوق و میزان حقوق و مزایای پرداختی و مالیات مترتب بر آن به شکل فایل الکترونیکی از مودی دریافت و در پایگاه اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی ذخیره میگردد .

به همین منظور مودی می تواند با ورود اطلاعات در نرم افزاری که توسط سازمان امور مالیاتی ارایه میشود فایل الکترونیکی مورد نظر را تولید و به واحد امور مالیاتی ارائه نماید و یا با استفاده از سیستم های نرم افزاری موجود خود اقدام به تهیه فایل الکترونیکی با قالب مورد نظر سازمان نماید . لازم به ذکر است به موجب بخشنامه ۱۳۲/۹۶/۲۳۰   ارسال لیست حقوق در موعد مقرر از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق به منزله تسلیم لیست مزبور به اداره امور مالیاتی محل می باشد .

۸ – استرداد مالیات بر درآمد حقوق

در راستای ماده ۸۷ قانون مالیات مستقیم اضافه پرداختی بابت مالیات بر درآمد حقوق قابل استرداد است . البته این استرداد منوط به این است که در مهلت معینی یعنی بعد از انقضای تیر ماه سال بعد تا آخر آن سال با درخواست کتبی حقوق بگیر از اداره امور مالیاتی محل سکونت مورد مطالبه قرار میگیرد .

اداره امور مالیاتی مذکور موظف است ظرف سه ماه از تاریخ تسلیم درخواست رسیدگی های لازم رامعمول ودر صورت احراز اضافه پرداختی و نداشتن بدهی قطعی دیگر در آن اداره امور مالیاتی نسبت به استرداد اضافه پرداختی از محل وصول های جاری اقدام کند .

نکته ای که میتوان در استرداد اضافه پرداختی مالیات بر درآمد حقوق به آن اشاره کرد اگر بر اساس اشتباه باشد ظرف یک ماه مسترد می شود در راستای ماده ۲۴۲ یا از محل مالیات های ماه های آتی مستهلک می شود .

<البته پس از هماهنگی با حوزه مالیاتی مربوط .>

مراحل دادرسی استرداد اضافه پرداختی مالیات :

ماده ۲۴۲ : اداره امور مالیاتی در هر مورد که به علت اشتباه در محاسبه مالیات اضافی دریافت شده باشد و همچنین در مواردی که مالیات طبق مقررات این قانون قابل استرداد باشد .

ماده ۲۴۳: در صورتیکه اداره امور مالیاتی درخواست استرداد را وارد نداند

مودی می تواند ظرف سی روز از هیات حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی کند رای هیات قطعی و غیر قابل تجدید نظر است .

ماده ۲۵۱ – شورا عالی مالیاتی و در مرحله آخر دیوان عدالت اداری

۹– تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد حقوق

همانطور که در بالا بیان شد پرداخت کننده حقوق تا پایان ماه بعد از پرداخت یا تخصیص حقوق طبق مقررات فصل مالیات بر درآمد حقوق مالیات متعلق را محاسبه و کسر و پرداخت میکند البته در ماده ۸۶ باید طبق تسلیم فهرستی که متضمن از نام و نشانی دریافت کننده حقوق در ماه اول و در ماه های بعد فقط تغییرات را صورت بدهند و اگر هیچ کدام از پرسنل مشمول مالیات حقوق نباشد اما باز هم قانون مالیات مستقیم  بابت تسلیم فهرست حقوق کارفرما را  مکلف کرده است .

نکته قابل توجه

در فصل مالیات بر درآمد حقوق هیچ جا تکلیفی برای تسلیم اظهارنامه مالیات حقوق مشخص نشده است اما در راستای ماده ۸۸ قانون مالیات مستقیم شخص حقیقی مقیم ایران که از اشخاص مقیم خارج که در ایران شعبه یا نمایندگی ندارند حقوق دریافت کنند علاوه بر این که تا پایان ماه بعداز دریافت حقوق  مکلف است مالیات حقوق رابه اداره امور مالیاتی محل سکونت  پرداخت کند مکلف است تا آخر تیر ماه سال بعد اظهارنامه مالیاتی مربوط به حقوق دریافتی خود را به اداره مالیاتی مزبور تسلیم نمایند .

۱۰ – جرایم مالیات بر درآمد حقوق

راستای ماده ۹۰ اصلاحی ۳۱/۰۴/۱۳۹۴

در مواردیکه پرداخت کنندگان حقوق مالیات متعلق را در موعد مقرر نپردازند یا کمتر از میزان واقعی پرداخت نمایند اداره امور مالیاتی ذیصلاح مکلف است مالیات متعلق را به انضمام جرایم موضوع این قانون محاسبه و از پرداخت کنندگان حقوق که در حکم مودی می باشند به موجب برگه تشخیص با رعایت مهلت مقرر در ماده ۱۵۷ این قانون مطالبه کند .

حکم این ماده نسبت به مشمولان ماده ۸۸ این قانون نیز جاری است .

به نظر میرسد دو ماده  که در فصل جرایم مالیاتی  قانون مالیات مستقیم

می باشد  مورد اصابت قرار میگیرد ابتدا ماده ۱۹۷ و دیگری ماده ۱۹۹ قانون مالیات مستقیم

ماده ۱۹۷ به طور خلاصه بیان دارد عدم تسلیم در موعد مقرر و یا تسلیم خلاف واقع که میزان جریمه ۲ درصد حقوق پرداختی و در پیمانکاری ۱درصد کل قرارداد

ماده ۱۹۹ به طور خلاصه بیان دارد اگر طبق مقررات اقدام به کسر و ایصال مالیات صورت نگیرد  :

مسئولیت تضامنی با مودی در پرداخت مالیات

جریمه معادل ۱۰ درصد مالیات پرداخت نشده

جریمه ۵/۲ درصدی مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت

شاید بتوان با حل یک مثال مبحث جرایم را قابل فهم کرد برای خواننده :

مثال : شرکت آقا موسوی حقوق مهر ماه ۱۴۰۰ پرسنل خود را به مبلغ ۲.۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال در تاریخ ۲۴/۰۷/۱۴۰۰ پرداخت نموده و در تاریخ ۳۰/۱۰/۱۴۰۱ لیست حقوق راتسلیم و مبلغ ۱۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال مالیات حقوق را پرداخت نموده است . مجموع جرائم مالیاتی قابل مطالبه از این بابت را محاسبه نمایید ؟

جریمه موضوع ماده۱۹۷             ۰۰۰/۰۰۰/۵۰=۲%*۰۰۰/۰۰۰/۵۰۰/۲

جریمه موضوع ماده ۱۹۹           ۰۰۰/۰۰۰/۱۵=۱۰%*۰۰۰/۰۰۰/۱۵۰

جریمه ماده ۱۹۹ با تاخیر  ۰۰۰/۵۰۰/۵۲=۱۴ماه *۵/۲%*۰۰۰/۰۰۰/۱۵۰

مجموع جرایم

۰۰۰/۵۰۰/۱۱۷=۰۰۰/۵۰۰/۵۲+ ۰۰۰/۰۰۰/۱۵+ ۰۰۰/۰۰۰/۵۰

۱۱ – بخشودگی مالیات بر درآمد حقوق

ماده ۹۲ اصلاحی ۲۷/۱۱/۱۳۸۰

پنجاه درصد مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته طبق فهرست سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بخشوده میشود .

نکته قابل توجه این که پرسنل باید فعالیت و اشتغال در مناطق کمتر توسعه یافته داشته باشند .

میتوان با یک مثال بخشودگی بالا را تشریح کرد :

مثال : آقا حافظ  در منطقه کمتر توسعه یافته در شرکت خصوصی کار میکند در شهریور سال۱۴۰۱  صد میلیون ریال حقوق دریافت داشته است .

لطفا مالیات متعلقه را محاسبه کنید ؟

ماخذ مالیات حقوق        ۰۰۰/۰۰۰/۴۴=۰۰۰/۰۰۰/۵۶-۰۰۰/۰۰۰/۱۰۰

مالیات متعلقه                ۰۰۰/۴۰۰/۴=۱۰%*۰۰۰/۰۰۰/۴۴

بخشودگی کمتر توسعه یافته     ۰۰۰/۲۰۰/۲=۵۰%*۰۰۰/۴۰۰/۴

۱۲ – مرور زمان بر درآمد مالیات حقوق

در راستای ماده ۱۵۷ اصلاحی ۲۷/۱۱/۱۳۸۰

نسبت به مودیان مالیات بر درآمد که در موعد مقرر از تسلیم اظهارنامه منبع درآمد خوداری نموده اند یا اصولا طبق مقررات این قانون مکلف به تسلیم اظهارنامه در  سررسید پرداخت مالیات نیستند مرور زمان مالیاتی پنج سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات می باشد و پس از گذشتن پنج سال مذکور مالیات متعلق قابل مطالبه نخواهد بود . مگر اینکه ظرف این مدت درآمد مودی تعیین و برگ تشخیص مالیات صادر و حداکثر ظرف سه ماه پس از انقضای پنج سال مذکور برگ تشخیص صادره به مودی ابلاغ شود .

نکته قابل توجه این که چون در فصل مالیات بر درآمد حقوق تسلیم اظهارنامه موجودیت ندارد مرور زمان پنج سال از سررسید پرداخت مالیات می باشد .

میتوان با یک مثال مبحث مرور زمان را برای خواننده تشریح کرد :

مثال : در صورتی که تخصیص یا پرداخت حقوق فروردین ماه سال ۱۴۰۱ در تاریخ ۳۱/۰۱/۱۴۰۱ باشد و کارفرما در مهلت مقرر قانونی نسبت به ارائه فهرست اقدام نموده باشد آخرین مهلت رسیدگی و صدور برگ تشخیص مالیات حقوق چه تاریخ است ؟

در راستای ماده ۱۵۷ که در بالا توضیح داده شد مودیان مالیات بر درآمد که طبق مقررات قانون مالیات مستقیم مکلف به تسلیم اظهارنامه در سررسید پرداخت مالیات نیستند مرور زمان مالیاتی ۵ سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات می باشد . پس تاریخ میشود ۳۱/۰۲/۱۴۰۶

۱۳– بخشنامه های کاربردی مالیات بر درآمد حقوق

در این بخش سعی بر آن شد تا بخشی از بخشنامه های مهم و کاربردی فصل مالیات بر درآمد حقوق بیان شود :

مطابق بند ب ماده ۸۳ قانون مالیات مستقیم

اتومبیل با راننده ۱۰ درصد و بدون راننده ۵ درصد حقوق و مزایا مستمر نقدی

طبق بخشنامه شماره ۲۹۳۰۰/۲۳۹۷/۲۱۱— مورخ ۲/۶/۱۳۸۲

خودرو های اختصاصی که دارنده آن بدون قید و حصری در مدت معینی همانند مال متعلق به خود آن را مورد بهره برداری قرار می دهد .

مطابق سطر ماده ۸۳ قانون مالیات مستقیم

مزایا مربوط به شغل درآمد مشمول مالیات است که نقطه اختلاف بین سازمان و مودی ها است

آخرین بخشنامه سازمان امور مالیاتی به شماره ۱۳/۱۴۰۱/۲۰۰ مورخ ۲۸/۰۲/۱۴۰۱

کمک هزینه مهدکودک – یارانه غذا – ایاب و ذهاب – هزینه مسکن – کمک هزینه ورزش – کمک هزینه تلفن همراه مشمول مالیات حقوق نمی باشد .

به موجب دادنامه شماره ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۳۴۴ مورخ ۳۰/۰۲/۱۳۹۸

هیات عمومی دیوان عدالت اداری معافیت مالیاتی مقرر در ماده ۱۳ قانون مناطق آزاد قابل تسری به درآمد کارکنان واحد های مستقر در مناطق آزاد نمی باشد . لذا از تاریخ صدور دادنامه یاد شده درآمد حقوق کارکنان واحد های مستقر در مناطق آزاد مشمول مالیات می باشد .

طبق بخشنامه شماره ۱۳/۱۴۰۱/۲۰۰ مورخ ۲۸/۰۲/۱۴۰۱

فوق العاده اشتغال خارج از کشور مشمول مالیات بر درآمد حقوق می باشد .

طبق بخشنامه ۹۱/۹۸/۲۰۰ مورخ ۳۰ / ۱۰ /۱۳۹۸

حق بیمه سهم کارفرما – ذخیره حقوق ایام مرخصی – ذخیره سنوات

عدم تسلیم آن ها در فهرست مشمول جریمه موضوع ماده ۱۹۷ نمیگردد .

به موجب بخشنامه ۳۳۳۲۵/۲۳۰ د مورخ ۱۵ / ۱۱/۱۳۹۲

وجوه پرداختی به افراد بازنشسته باید بدون توجه به  وضعیت بازنشستگی آنان پس از کسر معافیت ماده ۸۴ و معافیت های موضوع ماده ۹۱ درنظر گرفت

۱۴ – پرسش های متداول از مالیات بر درآمد حقوق

۱ : آیا حقوق و مزایا پرسنل مشمول ارزش افزوده است؟

خیر مطابق بند ب ماده ۹ ارزش افزوده معاف است

۲: آیا حقوق و مزایا پرسنل باید در معاملات فصلی ارسال شود ؟

خیر  – مطابق ماده ۱۳ آیین نامه اجرائی تبصره ۳ ماده۱۶۹ عدم شمولیت دارد

۳: شخص حقیقی که جانباز است آیا از همه درآمدهایی که به دست می آورد معاف است ؟

خیر – فقط از درآمد مالیات حقوق معاف است مطابق بند ۱۴ ماده ۹۱

۴: آیا شخص حقیقی که پرسنل نیرو مسلح است بعد از ساعت کاری به صورت غیر اصلی و پاره وقت در شرکتی به عنوان حسابدار فعالیت میکند درآمد پاره وقت آن از مالیات حقوق معاف است ؟

خیر معاف نیست – بند ۱۴ ماده ۹۱ فقط گفته پرسنل نیرو مسلح فقط بابت شغل خود معاف است پس اگر جایی دیگر فعالیت کنند معاف نیست .

۵: آیا مناطق ویژه مزیت خاصی در مورد معافیت درآمد حقوق دارد؟

اگر مناطق ویژه کمتر توسعه یافته باشد مثل عسلویه – ۵۰ درصد بخشودگی دارد در مالیات حقوق اما اگر فقط مناطق ویژه باشد خیر

۶: آیا جرایم مالیاتی حقوق قابل بخشودگی است ؟

بله قابل بخشودگی است فقط در قانون مالیات مستقیم ۳ نوع جرایم غیر قابل بخشودگی است که آن هم در ماده ۱۹۲ به آن اشاره شده است .

برای مشاهده ی آموزش مباحث کاربردی مدیریت مالیات کلیک کنید.

۱۵ – سوالی درباره مالیات دارید، به صورت رایگان از ما بپرسید!

شما عزیزان می توانید سوالات خود را به صورت متنی، صوتی و تصویری مطرح نمایید و ظرف ۲۴ ساعت پاسخ آن را دریافت کنید.

نویسنده: سید امین موسوی پور