مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ یکی از منابع مهم درآمد دولت از تولید و فروش کالاها، مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد. اما این نوع مالیات چقدر است؟ آیا بر روی تمامی کالاها اعمال می‌شود؟ چطور می‌توان آن را محاسبه کرده و به دولت پرداخت نمود؟ قوانین مالیاتی در این حوزه شامل چه مواردی هستند؟ در این مقاله با ما باشید تا به این پرسش‌ها به صورت اجمالی پاسخ دهیم.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ حتما تا به حال متوجه شده‌اید که در هنگام خرید، مبلغی را بیشتر از قیمت کالا ها پرداخت می‌کنید. این هزینه‌ها غالبا به صورت جداگانه بر روی فاکتورهای فروش درج می‌شوند تا مشتریان از هزینه‌های دقیق آن آگاه شوند. اما این مبلغ اضافه برای چیست؟ در بسیاری از موارد، این هزینه اضافه با عنوان “ارزش افزوده” به فاکتورها اضافه می‌شوند که 9 درصد (شامل 6 درصد مالیات + 3 درصد عوارض) می‌باشند.

منظور از مالیات ارزش افزوده، نوعی مالیات غیرمستقیم است که بر روی قیمت نهایی کالاهای تولیدی درج شده و مقدار آن برحسب قیمت نوع کالا متفاوت است. مالیات‌های غیر مستقیم نوعی از انواع تکس‌ها هستند که بر روی کالاها و خدمات، پیش از رسیدن آن به مشتری اعمال می‌شوند.این نوع مالیات‌ها توسط یک واسطه (فروشنده کالا یا ارائه کننده خدمات) از مشتریان دریافت شده و بدون آنکه چیزی از آن کسر شود، به دولت پرداخت می‌شود.

قانون این نوع مالیات نخستین بار از سال 1754 در آلمان به کار گرفته شد و در ایران از سال 1366، لایحه آن به مجلس رفته و در نهایت از سال 1387 تصویب و اجرایی شد. تمامی درآمدهای حاصل از این نوع مالیات از سوی فروشندگان و صاحبان کسب و کارها فروشنده کالا یا خدمات، به خزانه دولت واریز می‌گردند. شیوه ارائه این نوع مالیات، نحوه محاسبه و مقدار آن در ادامه این مطلب توضیح داده خواهند شد.

چه کالاها و خدماتی مشمول مالیات ارزش افزوده می‌شوند؟

این نوع مالیات در واقع مابه التفاوت ستانده و داده است. بدین معنا که مالیات بر ارزش افزوده، تفاوت بین ارزش کالا و خدمات ارائه شده در یک دوره زمانی است که می‌بایست دریافت شود. اما چه نوع کالاهایی مشمول این نوع مالیات قرار می‌گیرند. در پاسخ به این پرسش، بهتر است به لیست کالاها و افراد مشمول اشاره کنیم که عبارتند از:

• تمامی افرادی که در حوزه واردات و صادرات کالا فعالیت می‌کنند،
• تمامی کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی،
• تمامی معدن‌ها و بهره برداران آن،
• کسانی که در حوزه خدمات حسابداری و مالی فعالیت می‌کنند،
• کسانی که خدماتی در حوزه مشاوره، مدیریت، رایانه و نیز انفورماتیک ارائه می‌کنند،
• کسانی که در حوزه هتلداری، متل و نیز میهمان‌پذیرها فعال هستند. این قانون همچنین شامل کسانی که تالارهای پذیرایی، سالن‌دارها و سفرخانه‌های غذاخوری و رستوران دارند نیز می‌گردد،
• کسانی که در حوزه عمده فروشی، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه‌های مالی، افرادی که صاحبان انبارها و نیز توزیع کنندگان کالاهای داخلی و خارجی هستند،
• نمایندگان خارجی و داخلی برای موسسات تجاری و صنعتی،
• موسسات حمل و نقل و باربری به صورت زمینی، هوایی و نیز دریایی،
• فروشندگان آهن آلات، چاپخانه‌ها و نیز فروشندگان طلا و جواهرات،
• موسسات مهندسی، فعالان حوزه تبلیغات و بازاریابی،
• صاحبان دفاتر خدماتی مسافرتی و نیز جهانگردی،
• کلیه اغذیه فروشی‌های دارای مالکیت و نام تجاری، صاحبان سینماها، اماکن ورزشی و تفریحی و نیز تماشا خانه‌ها،
• مراکز خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت،

به این نکته توجه کنید که مالیات ارزش افزوده تنها به کالا و محصول محدود نشده و خدمات را نیز شامل می‌شود.

مقدار مالیات ارزش افزوده چقدر است؟

یکی از سوالات بسیاری متداولی که در زمینه مالیات بر ارزش افزوده مطرح می‌گردد، مقدار آن است. در این خصوص ذکر کردیم که این نوع مالیات نخستین بار در سال 1387 اجرایی شد. در این دوره تا سال 1394، مبلغ مالیات در حدود 6 درصد از کل قیمت محصول درنظر گرفته شد. با این حال پس از بازنگری که صورت گرفته است، از سال 1394 به بعد، مقدار آن 9 درصد می‌باشد.

امروزه در بسیاری از کشورهای اروپایی، مقدار مبلغ مالیات ارزش افزوده به صورت جداگانه از قیمت پایه بر روی محصول درج می‌شود. این قیمت همچنین در فاکتورهای محصولات از فروشگاه‌های حقیقی و مجازی در ایران نیز به صورت جداگانه ثبت می‌گردند. تمامی مشتریان و خریداران کالا موظف هستند تا اقدام به پرداخت آن نموده و در نهایت فروشنده مبلغ آن را حداکثر 15 روز پس از اتمام هر فصل به دولت ارائه می‌کند.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف بسته به قانون گذاری‌ها در ای حیطه متفاوت است. در این راستا برای بررسی دقیق‌تر نرخ این نوع مالیات، می‌خواهیم مقدار آن را در کشورهای مختلف اعم از کشورهای اروپایی، آسیایی و غیره بررسی کنیم که عبارتند از:

راهنمای محاسبه و پرداخت مالیات ارزش افزوده

بسیاری از شهروندان عادی و یا صاحبان کسب و کارها، در رابطه با نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده اطلاعات کاملی ندارند. از این رو می‌خواهیم با توجه به اطلاعاتی که تاکنون بیان شدند، نحوه محاسبه آن را با ذکر یک مثال شما به اشتراک بگذاریم که عبارتند از:

• فرض کنید شما به عنوان یک فروشنده، کالایی با قیمت 9 هزار تومان از تولید کننده می‌خرید. حال با اعمال سود خود (1 هزار تومان به طور مثال)، مبلغ فروش کالای شما به مشتری 10 هزار تومان است.
• در این قسمت می‌بایست قبل از رسیدن کالا به مشتری، مالیات ارزش افزوده اعمال شود. با توجه به قانون، نرخ این مالیات 9 درصد از کل مبلغ فروش کالای شما است که در این حالت مبلغ آن 900 تومان می‌شود.
• حال می‌بایست مبلغ پایه فروش را به همراه مالیات ارزش افزوده آن جمع زده و مالیات ارزش افزوده را اعمال کنید.

با توجه به محاسباتی که در این زمینه وجود دارند، بهتر است کسب و کارها از یک حسابدار برای درج دقیق کالاهای فروخته شده، نگهداری فاکتورهای فروش و نیز ثبت مبالغ آن استفاده کنند. حال نوبت آن است تا فروشنده این نوع مالیات را پرداخت کند.

قابل ذکر است که پرداخت مالیات ارزش افزوده برخلاف مالیات عملکردی، پس از هر فصل سال، در طول 15 روز از اتمام آن فصل می‌بایست پرداخت شود. این کار از طریق ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی انجام می‌گردد که برای این کار می‌بایست evat.ir مراجعه کنید.

نکته: توجه کنید که نرخ مالیات ارزش افزوده برای محصولات دخانی 12 درصد و برای انواع بنزین و سوخت هواپیما 20 درصد می‌باشد.

پرسش و پاسخ متداول                  

از جمله سوالات رایج در مورد مالیات ارزش افزوده می‌توان گفت:

• آیا کالاهایی معاف از ارزش افزوده وجود دارند؟

بله. از جمله این کالاها می‌توان به برخی داروها، اموال غیرمنقول، فرش‌های دستباف، خوراک دام و طیور، محصولات کشاورزی فرآوری نشده و غیره اشاره کرد.

• مراحل پرداخت مالیات ارزش افزوده در سامانه ir چیست؟

مراحل پرداخت این نوع مالیات به شرح روبرو می‌باشد: ثبت نام و ورود به سامانه، انتخاب نوع اظهارنامه، انتخاب سال مالی و دوره مالی، ورود اطلاعات مودی، فروش و نیز خرید، محاسبه مالیات و عوارض پرداخت، تایید اظهارنامه و دریافت کد رهگیری اظهارنامه. در انتها نیز می‌بایست مبلغ موردنظر پرداخت ‌گردد.